ΔΙΚΗ
(Θεά Θέμις,μήτηρ της Δίκης)
Η Δίκη παράγεται από την Ινδοευρωπαϊκή ρίζα ‘dik’ απ’
όπου προέρχονται τα ρήματα δείκνυμι, δεικνύω, αποδεικνύω κ.α.
Η σημασία της ρίζας ‘dik’ είναι
το δείχνω με τον δείκτη του χεριού μου τον δρόμο.
Από την ίδια ρίζα παράγεται το λατινικό dico=λέγω και
judex=ο
δεικνύων την ορθή οδό της Δίκης, δικαιοσύνης δικαστής.
Επομένως αρχικώς Δίκη είναι ένα μονοπάτι που
ανοίχθηκε από τα βήματα των πολλών συν-πορευομένων που απαρτίζουν το κοινό πάνω
στα πάτρια ήθη.
Κοινός είναι ο συμπορευόμενος (κον=συν, ιός από το
είμι=πορεύομαι) και ήθος είναι αρχικά το εκτεταμένο βοσκοτόπι και οι συνήθειες
οι οποίες αποκτώνται από εκεί, τα έθιμά του.
Πολύ αργότερα, στους προσωκρατικούς, το ήθος
περιορίζεται στο σώμα (ενδιαίτημα της ψυχής ενός εκάστου) και σημαίνει χαρακτήρας.
Στους κλασσικούς ήθος ονομάζεται η διάθεση της
ψυχής (Πλάτων).
Έτσι λοιπόν από το ήθος (αρχικά αχανής τόπος)
αργότερα χαρακτήρας και τα έθιμα που αποκτήθηκαν στα πάλαι ποτέ πάτρια ήθη γεννάται
το πρώτο εθιμικό δίκαιο, δηλαδή το άγραφο δίκαιο που εξαρτώνταν από την
συνήθεια.
Επομένως Δίκη στην αρχή της πορείας των πρώτων
νομάδων είναι ένας δρόμος πάνω στα πάτρια ήθη, απ’ όπου το «ξεστρατίζειν»
θεωρείται ηθικώς μεμπτόν, όπως και σήμερον.
Δίκαιοι είναι όσοι τηρούν τα έθιμά τους.
Στο επίρρημα δίκην, διατηρούνται έως σήμερον οι
σημασίες της Δίκης-πορείας, Δίκης-Τρόπου κινήσεως, π.χ. δίκην αλεπούς (κατά την
συνήθεια της αλεπούς).
Κατόπιν, με την ίδρυση των πρώτων πόλεων, η Δίκη –
Πορεία θεοποιείται.
Ονομάζεται θυγατέρα του Διός και της Θέμιδος.
Αδελφές της είναι η Ευνομία και Ειρήνη. Από τα
χρόνια του Αισχύλου και του Σοφοκλέους οι δώδεκα Θεοί πλέον υποκαθίστανται από
τη Θεά Δίκη.
(Στην Ηλέκτρα του Σοφοκλέους οι θεοί πλέον
εκφράζονται συλλογικώς από τη Δίκη).
(Διόνυσος και Ώρες:Ευνομία,Δίκη,Ειρήνη)
Οι φυσικοί της Ιωνίας θεωρούν τη Δίκη ως την πρέπουσα
ισορροπία στην κοσμική τάξη, επομένως αποκτά ως σύμβολο τη ζυγαριά.
Στις πόλεις-κράτη η Δίκη άρχισε να θεσμοποιείται ως
κόρη της Θέμιδος και σημαίνει το ορθό, το Δίκαιο, την αρμονία, την ισορροπία,
με αντίθετες έννοιες την αυθαιρεσία, την βία του κράτους και των
αρχόντων.
Στον Ιπποκράτη, Δίκη ονομάζεται η φυσιολογική
πορεία των πραγμάτων.
«κατά δίκην»= «κατά φύσιν».
Τέλος, η Δίκη διαφέρει σημαντικώς από τον Νόμο. Η
Δίκη είναι θεϊκή.
Ο Νόμος είναι ανθρώπινος, των νομέων.
Οι λέξεις νομέας, νομίζω, νόμισμα είναι της ιδίας
οικογενείας με το νόμο, που δεν είναι τίποτα άλλο από την έκφραση του
συμφέροντος των νομέων που κυριαρχούν.
ΕΣΤΙ ΓΑΡ ΔΙΚΗΣ ΟΦΘΑΛΜΟΣ ΟΣ
ΤΑ ΠΑΝΘ’ΟΡΑ
Αθανάσιος Χατζηβασιλείου
Δικηγόρος
Πρόεδρος Κίνησης Εθνικιστών Δικηγόρων Θεσσαλονίκης