Μοραβία είναι η περιοχή της σημερινής ανατολικής Τσεχίας. Το 6ο μ.Χ. αιώνα στην περιοχή έφθασαν σλαβικά φύλα. Το 833 δημιουργήθηκε η μεγάλη Μοραβία με βασιλιά τον Μοϊμίρ τον 1ο, ένα βασίλειο που εκτός από την Μοραβία, περιελάμβανε εδάφη της σημερινής Σλοβακίας, της σημερινής Ουγγαρίας και της σημερινής Αυστρίας. Το 846 όμως το βασίλειο της Μοραβίας κατελήφθη από τον Λουδοβίκο 2ο τον γερμανικό, εγγονό του Καρλομάγνου. Το 862 ο υιός του Μοϊμίρ του 1ου ο Ρατισλάβος ξαναπαίρνει τα ηνία του βασιλείου της Μοραβίας.
Τα 16 χρόνια της κατάληψης του βασιλείου του από το γειτονικό γερμανικό βασίλειο, απέδειξαν στον Μοραβό ηγεμόνα ότι έπρεπε να βρει ένα άλλο στήριγμα. Η ανάγκη αυτή μεγαλώνει από το γεγονός ότι το φραγκικό κράτος συνάπτει συμμαχία με το Βουλγαρικό. Το κράτος στο οποίο θα στηρίζονταν θα έπρεπε να είναι αρκετά ισχυρό ώστε να τον ενισχύσει διπλωματικά αλλά και αρκετά αδύναμο για να μην αποτελέσει μελλοντικό κίνδυνο.
Για τον λόγο αυτό απευθύνθηκε στον βυζαντινό αυτοκράτορα Μιχαήλ τον Γ΄. Με την επιστολή του το 863, ζητούσε να του στείλει ιεραποστόλους ώστε να τους διδάξει την σλαβική γραφή. Μέχρι τότε οι σλάβοι δεν είχαν γραφή, πράγμα που δεν πρέπει να μας ξαφνιάζει καθώς πολλοί λαοί της Ευρώπης απέκτησαν αλφάβητο από ιεραποστόλους που μετέφρασαν στην προφορική μέχρι τότε γλώσσα τους την Αγία Γραφή (όπως ο γερμανικός λαός) δανείζοντάς τους ταυτόχρονα το λατινικό αλφάβητο. Η απαγκίστρωση της περιοχής από την επιρροή των δυτικών θα ήταν όφελος πολιτικό για τους Βυζαντινούς. Αυτό θα το πετύχαιναν με το να τονίσουν τα στοιχεία της ταυτότητάς τους καθώς έτσι μόνον μπορείς να ξεχωρίσεις από τους γύρω σου.
Έτσι η βυζαντινή αυτοκρατορία απέστειλε τους δύο μοναχούς από την Θεσσαλονίκη τον Κύριλλο και τον Μεθόδιο. Άνθρωποι με γνωριμίες στην αυτοκρατορική αυλή και μορφωμένοι. Πριν ξεκινήσουν το έργο τους αποσύρθηκαν σε μοναστήρια για μελέτη. Εκεί μετέφρασαν στα σλαβικά την Αγία Γραφή. Αλλά δεν χρησιμοποίησαν το λατινικό αλφάβητο. Σκοπός τους ήταν να δώσουν στους Μοραβούς πολιτιστική υπόσταση όχι όμως καπελώνοντας τη δική τους αλλά αναδεικνύοντάς την. Για τον σκοπό αυτό προσπάθησαν να περιορίσουν την λατινόγερμανική επιρροή, αυτή ήταν και η επιθυμία του Ρατισλάβου. Δημιούργησαν λοιπόν τον σλαυϊκό αλφάβητο. Δεν χρησιμοποίησαν ούτε το λατινικό ούτε το ελληνικό. Χρησιμοποιώντας σύμβολα που κατά την κρατούσα θεωρεία χρησιμοποιούσαν οι βυζαντινοί κατάσκοποι έφτιαξαν το γλαγολιτικό αλφάβητο που το χαρακτηρίζει η κυριαρχία της καμπύλης γραμμής.
Το αλφάβητο ήταν η πρώτη πράξη χειραφέτησης έναντι των δυτικών. Ακολούθησε η μετάφραση των λειτουργικών κειμένων και η καθιέρωση της λατρείας στην σλαυϊκή γλώσσα. Ο λαός άκουγε την δική του γλώσσα στην λατρεία και ενισχύονταν η αυτοπεποίθησή του. Καταλάβαινε ότι μπορεί να έχει πια την δική του ιστορία και τον δικό του πολιτισμό.
Προς ενίσχυση αυτής της πορείας οι Κύριλλος και Μεθόδιος μετέφρασαν εκτός από την Αγία Γραφή και βίους αγίων, λειτουργικά βιβλία κ.α. Οι μαθητές τους που συνέχισαν το έργο τους μετέφρασαν και άλλα έργα της ελληνικής γραμματείας μη θεολογικά. Αντλήσαν έτσι όλη την δύναμη του πολιτισμού της ελληνικής γραμματείας. Απέκτησαν ένα πολιτιστικό υπόβαθρο και έμαθαν που μπορούν να στραφούν για να εκπολιτισθούν.
Είναι λάθος να πιστεύουν κάποιοι ότι το Βυζάντιο ήθελε ή μπορούσε να τους εξελληνίσει. Δεν μπορείς να εξελληνίσεις κάποιον διδάσκοντάς του αρχαία ελληνική γραμματεία διότι αυτή τονώνει την έννοια της πατρίδας και της φυλής (πρβ Οδύσσεια). Τους δίνεις όμως το υπόβαθρο ώστε να δημιουργήσουν την δική τους φιλολογία, τέχνη και επιστήμη. Όπως ακριβώς όταν μετατρέπεις έναν αγράμματο άνθρωπο σε γραμματισμένο.
Αυτές οι μεταφράσεις και αυτό το έργο αποτέλεσε επίσης υπόβαθρο για τον εκχριστιανισμό και των άλλων σλαβικών λαών, Βουλγάρων και Ρώσσων. Οι λαοί αυτοί χάρη στο έργο των Κυρίλλου και Μεθοδίου άρχισαν να ερμηνεύουν τον κόσμο ορθόδοξα και ελληνικά. Για τον λόγο αυτό ακόμη και σήμερα έχουμε με τους σλάβους κοντινές ερμηνείες και προσεγγίσεις στα πράγματα τα κοινωνικά και πολιτικά. Και αυτό αποτελεί πολιτική κληρονομιά του έργου των Κυρίλλου και Μεθοδίου.
Απόστολος Τζαρός
Δικηγόρος-Θεολόγος
Μέλος Κ.Ε.Δ.